ترکمن صحرا و گنبد کاووس

بندر ترکمن
بندرترکمن جزو شهرهایی است که در ابتدای کار راه آهن در ایران ریل‌های راه آهن به آن کشیده شد. این شهر درسال ۱۳۰۶ خورشیدی به فرمان رضا شاه بنیاد شد و بندر شاه نام گرفت و سال بنیاد شهرداری آن ۱۳۰۹ می‌باشد.
بندر شاه در قدیم دارای سه اسکله بود که اکنون بازمانده‌هایی از آن‌ها به‌جا مانده. بندر ترکمن، از نظر تاریخی شهری قدیمی نیست، در واقع در سال 1306 در پی سرکوب عشایر توسط پهلوی اول و با اهداف نظامی این شهر تاسیس شد. جالب است بدانید این بندر نخستین شهر کشور است که توسط مهندسین و معماران ایرانی و بلژیکی مطابق با اصول شهرسازی ساخته شده و نقشه آن تار عنکبوتی و بسیار منظم است.
پیش از تاسیس این بندر، بندر گز و دیگر شهرهای اطراف حالت مرکزیت داشتند که با ظهور این بندر که در ابتدا "بندر شاه" خوانده می‏شد دچار رکود شدند. بندر ترکمن، پایتخت خاویار دنیاست که در کنار پنبه فراوانی که در اطراف آن کشت می‏شود از ارکان اصلی اقتصاد محلی است.

بر طبق سرشماری رسمی، در سال ۱۳۸۴، جمعیت آن (بخش مرکزی شهر بندرترکمن) بالغ بر ۴۶۹۰۰نفر بوده‌است. از نقاط گردشگری آن می‌توان به جزیره آشوراده در حدود یک کیلومتری ساحل آن اشاره نمود که تا چند سال قبل مسکونی بوده‌است. این جزیره در حال حاضر در اختیار شیلات قرار گرفته‌است. اکثریت مردم این شهر ترکمن و سنی مذهب می‌باشند، ولی اقوام دیگر همچون فارس ها،ترک ها،قزاق ها، مازندرانی‌ها، ارامنه و سیستانیها و... در کنار هم زندگی می‌کنند.
تا پیش از سال ۱۳۰۵ هجری شمسی نامی از این بندر در هیچ یک از منابع چاپی به چشم نمی‌خورد. سالنامه رسمی کشور در این سال دلایل ایجاد این شهر جدید را بالا آمدن عمقخلیج گرگان و در نتیجه کاهش عمق آبخور بندرگز اعلام کرد. این شهر اولین شهر ایران است که به طور کامل توسط معماران تحصیل کرده نوین طراحی و معماری شده‌است. خیابانهای منظم و میادین وسیع آن نیز بر خلاف شبکه تارعنکبوتی اکثر شهرهای ایران نشان از همین معنا دارد.
اقتصاد شهر بر پایه راه آهن و بندر طراحی شده بوده که با بالا آمدن عمق دریا و کاهش آبخور کشتیها، امروزه عملاً خاصیت بندر تجاری ندارد و تنها مواد سوختی ونفت خام در مقیاس بسیار ناچیز به مقصدنیروگاه های منطقه تخلیه می‌گردد. از ثروتمندان بزرگ و معروف این شهر (و البته ترکمن صحرا) میتوان مرحوم ملامراد نظرنژاد را نام برد. اقتصاد شهر در حال حاضر بر پایه تولید فرش و گلیم و صید و تولیدخاویار، کشاورزی و صنایع دستی رونق دارد.بیشتر مردم این شهر به کار صیادی مشغولغند .
از دیدنی‌های این شهر خانه‌های چوبی دو طبقه در بخش گومش تپه می‌باشد و بندر آبسکون که محل مرگ آخرین پادشاه خوارزمی بوده‌است در این شهرستان می‌باشد. جزیره آشوراده بزرگترین جزیره ایرانی خزر در این شهر قرار دارد.
دیوار دفاعی گرگان مربوط به دوره ساسانیان که از شهرستان کلاله آغاز می‌شود با طی حدود دویست کیلومتر در این شهرستان به دریا منتهی می‌شود. این دیوار بزرگترین دیوار جهان پس از دیوار چین است.
دوشنبه بازار بندر ترکمن از دیدنی‌های این شهر ترکمن نشین است که در آن صنایع دستی ترکمن به ارزانترین قیمت عرضه می‌شود.
فرش ترکمنی، پشتی ترکمنی، روسریهای زنانه و صنایع دستی ترکمنها مهمترین سوغاتی این شهر هستند. ضمن آنکه در اعیاد قربان و فطر نیز این منطقه دیدنی است. این دو عید بزرگترین عید ترکمنها به شمار می‌روند. از دیگر دیدنی های این شهر میدان اسبدوانی است چون هرساله در یکی از فصل کورس های اسبدوانی در این شهر برگزار می شود
ساکنین این بندر عمدتا ترکمن هستند اما فرهنگ آنها از فرهنگ مازندرانی، ترکمنی و حتی روسی و قزاقی گرفته شده است. بندر ترکمن با وجود آنکه به دریا چسبیده از نظر اقلیمی در منطقه آب و هوایی نیمه خشک و معتدل قرار می‏گیرد و این به دلیل مجاورت با ترکمن صحرا و بیابان‏های جنوبی ترکمنستان است. اگر قصد سفر به بندر ترکمن را دارید، به شما پیشنهاد می کنیم با افزودن یکی دو روز به سفر خود، دیدنی‏های اطراف آن را نیز در برنامه خود بگنجانید.
جالب ترین نقطه شهر اسکله آن است. دریای مازندران، و اسکله توریستی بندر ترکمن در غرب شهر واقع شده، جایی که می‏توان سوار قایق‏های پدالی یا موتوری شد و بازارهای ساحلی و رنگارنگ صنایع دستی در آن قرار دارند.
دوشنبه بازار بندر ترکمن بهشت مسافران عاشق صنایع دستی است. انواع صنایع دستی ترکمنی شامل پشتی، قالی، محصولات نمدی، سوزن دوزی و جواهرات با قیمتی مناسب در این بازار به فروش می‏رسند.
40% خاویار کشور در این جزیره تولید می‎شود، خاویار آشورا ده از معروفترین و مرغوبترین خاویارهای دنیا به شمار می‏آید.
غذاهای خانگی بندر ترکمن بسیار لذیذ هستند و در کنار شیرینی‏ها و نوشیدنی‏های منحصربفرد این بندر، ترکیب جالبی از طعم و مهمان‏نوازی را به مسافر ارائه می‏دهند. غذاهای ترکمن، بر مبنای گوشت لذیذ گوسفندی و سبزیجات تهیه می شوند.
مشهورترین غذای ترکمنان "چکدرمه" است که با تکه های درشت گوشت و پیاز و گوجه فرنگی و برنج تهیه و خورده می شود. هلی آش هم یکی از انواع آش است که در میان ترکمنان محبوبیت خاصی دارد. آش شامل بنشن و سبزیجات و گوجه فرنگی و شکر وپیاز است.
دوشنبه بازار بندر ترکمن محلی است که می توانید زیباترین صنایع دستی ترکمنان را با قیمتی خوب از دست کسانی که به نحوی در تولید آنها نقش داشته اند تهیه کنید.
مهمترین محصول این بندر، بدون شک خاویار و ماهی است. برنج، لبنیات و محصولات کشاورزی نیز از دیگر سوغات این شهر هستند. اما برای یک گردشگر، صنایع دستی این شهر از هرچیز دیگری جذاب تر است. دنیای رنگ در این بندر مسافر را به خرید یادگارهای شهر ترغیب می کند.
انواع قالی و قالیچه ترکمنی، محصولات نمدی، نمد دورویه به نام قاشماگئجه، پشتی های زیبای ترکمنی، ابریشم بافی، سوزن دوزی از دیگر صنایع دستی این منطقه هستند. لباس ترکمنی نیز که لباده ای گشاد بهمراه پوستین هایی بنام ایچمک که از پوست بره قره گل درست می شوند و زیورآلات زنانه بهترین یادگاران سفرتان خواهند بود.

گُنبَدِ کاووس
در گنبد کاووس عمدتا ترکمن سکونت دارند اقوام دیگری نظیر آذری‌ها، خراسانی‌ها، سمنانی‌ها و سیستانی‌ها، بلوچ‌ها نیز در این شهر زندگی می‌کنند.
در محل فعلی شهر گنبد کاووس ، در دوران کهن ، شهری به نام هیرکان وسپس گرگان « جرجان » قرار داشته که به دلیل قرار داشتن درجاده ابریشم از اهمیت بسیاری در بازرگانی برخوردار بوده‌است. در دوران رضاشاه پهلوی در کنار خرابه های گرگان باستان شهری جدید ، با قواعد مدرن شهرسازی بنا شد که گنبد کاووس نام گرفت . در طول دوران‌های متمادی، هنگام حکمرانی سلسله‌های آل زیار و آل بویه، این شهر پایتخت ایران بوده‌است. ازجمله علما ودانشمندانی که دراین جا بودندمی‌توان به شاعر بزرگ ترکمن مختومقلی فراغی و شیخ فخرالدین اسعد گرگانی (سراینده ویس ورامین) وابوعلی سینا دانشمند وفیلسوف وپزشک حاذق ایرانی که مدتهادر آنجا ماندو طبابت کرد حکیم جرجانی بود دولت مردان کارامد چون امیر عنصرالمعالی کیکاووس بن سکندربن وشمگیر باکتاب معروف قابوس نامه که برای فرزندش گیلان شاه نگاشت و ازبین علمای دینی عصر حاضر می‌توان به عالم بزرگ ترکمن اولین پرپا کننده نماز عیدین ونماز جمعه حضرت سید نظر اخوند یلمه از دانش اموختگان بخارای شریف وخیوه نام برد وفات این عالم بزرگوار درسال۱۳۳۱رخ دادو خیلی شخصیت‌های دیگر. از آن دوران برج آجری قابوس که احتمالاً مدفن سلطان آل زیاری، قابوس بن وشمگیر است که قدیمی‌ترین برج مقبره سبک رازی بوده و ارتفاع آن به ۶۰ متر می‌رسد و بین سال‌های ۱۰۰۶ تا ۱۰۰۷ میلادی بنا شده‌است. بعد از دورانی بدلیل زلزله شهر گنبد قابوس که نمادی از تمدن اسلامی و جهانی بود با خاک یکسان شده و بعدها بقایای آن در قسمت شرقیِ شهر گنبد قابوس کشف شد.
این شهر به خاطر دارا بودن یکی از بلندترین برج های آجری دنیا با همین نام که در قرن یازدهم میلادی بنا شده‌ است، معروف است. این شهر در سده اخیر مرکز ترکمن صحرا محسوب شده و دومین شهر بزرگ استان گلستان پس از گرگان مرکز استان است.