باهوکلات
روستای باهوکلات مرکز دهستان باهوکلات از توابع بخش دشتیاری شهرستان چابهار، و در فاصله ی 90 کیلومتری شمال شرقی چابهار قرار دارد.
روستای باهوکلات 40 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و آب و هوای آن، تحت تاثیر اقلیم گرم و خشک در بهار و پاییز، مطبوع و دلپذیر و در تابستان ها گرم است. رودخانه ی باهوکلات در غرب آبادی جریان می یابد.
بر اساس منابع محلی و آثار سفال ها و سکه های تاریخی، این روستا قدمتی کهن دارد. قلعه ی "انوشیروان سنگان" با قدمت 300 سال، گواهی بر دیرینه گی و پیشینه ی تاریخی این روستا است.
مردم روستای باهوکلات به زبان بلوچی سخن می گویند، مسلمان و پیرو مذهب تسنن هستند.
بیشتر درآمد مردم این روستا از فعالیت های زراعی و دامداری تامین می شود. محصولات عمده ی زراعی آن شامل گندم، جو، ذرت تره بار و بنشن می باشد. از محصولات باغی روستای باهوکلات می توان به لیمو ترش، پرتغال، زیتون و انار اشاره کرد. گروهی از مردم روستا-، ضمن اشتغال در امور زراعی و دامی به تولید صنایع دستی حصیر بافی و گلیم بافی می پردازند.
روستای باهوکلات، از زیباترین روستاهای استان سیستان و بلوچستان است که به دلیل عبور رودخانه ی باهوکلات از غرب آن و طبیعت بکر و زیبا، مورد توجه گردشگران و طبیعت دوستان است. درختان گز ، کنار و کلیر در این روستا چشم اندازهای زیبا و دلپذیری پدید می آورند. انواع جانوران مانند شغال، گرگ، روباه و خرگوش در پیرامون باهوکلات می زیند. تمساح پوزه کوتاه ایرانی مهمترین جانور خزنده ی این روستا است که واجد ارزش های ملی و بین المللی می باشد.
منطقه ی حفاظت شده ی باهوکلات در طول مرز ایران و پاکستان واقع شده است. این منطقه که از کوه های کم ارتفاع و منفردی تشکیل یافته، تا رودخانه ی سرباز در بلوچستان گسترده شده است. این منطقه ی حفاظت شده، مامن تمساح پوزه کوتاه تالابی و منحصر به فرد ایرانی است که در آبگیرهای کم عمق ِ مسیر رودخانه زندگی می کند. ماهی گِل خور نیز یکی دیگر از آبزیان این منطقه است که قادر به زیست در آب های کم عمق با بستر گِلی است.
جبیر، سنجاب محلی شمالی، راسوی خاکستری هندی، هوبره، دراج، سوسمار و انواع پرندگان و لاک پشت سبز دریایی از دیگر جانوران این منطقه ی حفاظت شده به شمار می آیند.
روستای باهوکلات جاذبه های تاریخیِ قابل توجهی نیز دارد. قلعه ی انوشیروان سنگان از آن جمله است. این قلعه، بر فراز تپه ای در نزدیکیِ روستا بنا شده و بیش از 300 سال قدمت دارد. این قلعه توسط فردی به نام انوشیروان ساخته شده است.
قیچک و دهل از مهمترین آلات موسیقیِ رایج در این روستاست. سرنا و دهل نیز، در جشن های عروسی و به هنگام اجرای رقص های محلی مورد استفاده قرار می گیرند.
اغلب مردم روستا از پوشاک رایج در شهر ها استفاده می کنند، ولی استفاده از لباس محلی نیز در میان برخی از مردم به ویژه در مراسم خاص متداول است. لباس مردان شامل پیراهن یقه باز، لباده، دستار سفید، کمربند ضخیم و جوراب است. زنان نیز، از پیراهن بلند یقه بازی که آن را با دستار بزرگی می پوشانند، استفاده می کنند. انواع زیور آلات، اشیای تزیینی و خالکوبی جلوه ی جالبی به سیمای عمومی زنان می بخشد.
مهمترین صنایع دستی این روستا، بافت انواع گلیم و حصیر می باشد. خشکبار و انواع لبنیات، سوغات روستای باهوکلات هستند.
طیس(تیس)
این روستا از شمال شرقی به کوه شهباز، از جنوب شرقی به کوه پیلبند و از شرق به کوه لاوری محدود می شود. رودخانه ی لاوری از میان روستا می گذرد. نام این روستا در کتاب های مربوط به فتوحات اسکندر مقدونی به عنوان" تیز" مشهور بوده که به مرور زمان به تیس تبدیل شده است. امروزه در روستای تیس آثار تاریخیِ فراوانی به چشم می خورد که بازگو کننده ی قدمت و اهمیت آن در دوره های پیشین است.
محصولات ِ عمده ی زراعی ِ این روستا مشتمل بر تره بار و جو است.دختران و زنان ِ روستای تیس، با تولید صنایع دستی به ویژه سوزن دوزی های بسیار زیبا در اقتصاد روستا و خانوار روستایی تاثیر مستقیم دارند.
استقرار روستای ساحلی ِ تیس در محدوده ی کوهستانی که چشم انداز های متنوع زیبایی دارد، جذابیت خاصی به آن بخشیده است. سواحل دریای عمان با فضاهای رویایی ِ پرواز پرندگان بر فراز دریا و امواج خروشان، از جاذبه های طبیعی ِ کم نظیر ِ روستای تیس به شمار می آیند.
از مهمترین جاذبه های تاریخی ِ روستای تیس می توان به موارد ِ زیر اشاره کرد:
قلعه ی تیس (قلعه ی پرتغالی ها): معماری این بنا به ویژه اتاق ها و ایوان ها به کاروانسرای شاه عباسی ِ بیستون شباهت دارد. در سه طرف حیاط، حجره ها و اتاق هایی قرار دارند. آثار دو برج بزرگ در طرفین ساحلی ِ بنا دیده می شود. برج سمت راست شامل یک اتاق، ایوان و شاه نشین است که بر روی هرمی مکعب مستطیل، پی سازی شده و یک برج با منار بر روی آن قرار گرفته است.
قلعه ی پیروز گت، قلعه ی بلوچ گت، پیل بند، مقابر جنانی گچ، گورهای تپه نهادی، غارهای بان مسیتی، چاه باستانی تیس کوپان، سدهای تیس،مسجد جامع تیس و ساحل صخره ای از دیگر جاذبه های تاریخی این روستا هستند.
لیکو و نازنیک، آواها و موسیقی ِ خاص این روستا می باشند. شروه خوانی، خیام خوانی، حافظ خوانی، و سعدی خوانی با لهجه ی خوش و گیرای جنوبی ها از مراسم آهنگین این روستا است.
از مهمترین صنایع دستی رایج این روستا می توان به حصیر بافی، سوزن دوزی و ساخت زیور آلات از صدف، تاکسیدرمی(خشکاندن) ماهیان و دیگر آبزیان اشاره کرد. سوزن دوزی تیس نیز از بهترین سوزن دوزی های بلوچستان است.
از سوغاتی های ویژه ی این روستا علاوه بر سوغات عمومی استان، می توان به آبزیان تاکسیدرمی شده، ادویه ی محلی، گل رس گل افشان، حصیرهای بافته شده، انواع و اقسام زیور آلات زنانه (که از گوش ماهی یا صدف ریز تولید می شوند) و خوراکی های محلی اشاره کرد.
ناهوک
روستای ناهوک با ارتفاع 1300 متر از سطح دریا، اقلیمی گرم و خشک دارد. رودخانه ی فصلی ناهوک از مرکز روستا عبور می کند.
اقتصاد این روستا بر پایه ی فعالیت های زراعی، باغداری و دامداری استوار شده است. گروهی از مردم نیز، در امور خدماتی و تولیدِ صنایع دستی اشتغال دارند. محصولات زراعی این روستا مشتمل بر گندم و جو است. باغداری نیز، با تولید خرما، خربزه ی درختی، زردآلو، انار و انگور رونق دارد.
این روستا جاذبه های تاریخیِ قابل توجهی دارد، کهاز مهمترین آن ها عبارتند از:
سنگ نگاره ها: مهمترین این سنگ نگاره ها در دره نگاران ناهوک قرار دارند. بر اساس بررسی های تاریخی و باستان شناسی، این سنگ نگاره ها به دوره ی شکار مربوط است و قدمت آن را در حدود ده هزار سال تخمین میزنند. بر روی این سنگ ها، اغلب نقوش حیوانی و انسانی نقش بسته که به سه دوره ی قدیم، جدید و میانه(تاریخی) تقسیم می شوند.
تپه روباهک: تپه روباهک از جاذبه های شهرستان سراوان است. بنا بر نظر کارشناسان، قدمت این تپه ی تاریخی در حدود قدمت شهر سوخته ی زابل است.
سفال کلپورگان و سنگ نبشته ی پیر گوران از دیگر جاذبه های ناهوک است.
از مراسم جالب این روستا می توان به مراسم "هامین" یا جشن جمع آوری خرما اشاره کرد که در فصل برداشت خرما با زمزمه ی ترانه های محلی انجام می گیرد. مراسم "دزکی" یکی دیگر از مراسم آیینی این روستاست.
از بازی های رایج روستای ناهوک می توان به بازی ِ هفت سنگ اشاره کرد.
سیرچ
روستای سیرچ از سطح دریا 1700 متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن، معتدل کوهستانی است. این روستا از شمال به کوه پیرمراد، از جنوب به کوه سلطان، از جنوب غربی به به کوه باغو و از شمال شرقی به دشت نی کوه محدود می شود. روستای سیرچ از مناطق ییلاقیِ بخش شهداد به شمار می آید.
سیرچ از تلفیق دو کلمه ی سیر به معنای سیر شدن گوسفندان و چ به معنای جا و مکان به دست آمده است. بنابر منابع محلی، به دلیل وجود مراتع گسترده و سرسبز در این منطقه، دامداری در آن طی سده های متوالی رونق داشته است. از این رو، نام آن به سیرچ شهرت یافته است.
بیشتر درآمد مردم روستای سیرچ از فعالیت های زراعی، باغداری و دامداری تامین می شود. محصولات زراعی و باغی روستا عبارتند از: گندم، جو و انواع میوه های آلبالو، هلو و بادام.
سرو تاریخی 2000 ساله ی سیرچ، از مهمترین جاذبه های طبیعی این روستاست. چشمه ی آب گرم روستا امکانات مناسبی را برای بهره گیریِ آب درمانی فراهم آورده است. رودخانه ی سیرچ زیستگاه انواع آبزیان و پرندگانِ بومی است و حواشی سرسبز آن، از مکان های مناسب اقامت موقت گردشگران است.از دیگر جاذبه های سیرچ می توان پیست اسکی سیرچ، کوه سیرچ، و کوه شهدای غدیر را نام برد.
مراسم کلید زنی این روستا معروف است و در آن، زنان بدون فرزند، بیوه زنان، و دختران دم بخت شرکت می کنند. مردم روستا معتقدند هر زن آرزومندی ممکن است در شب اجرای مراسم به آرزویش برسد.این مراسم با آیین ها و آداب خاصی مانند سرمه کشی، خوردن آجیل مشکل گشا و ... همراه است.
موسیقی محلی این روستا به کردی خوانی معروف است. از بازی های محلی و بومی این روستا می توان به تشله بازی، هفت رنگ، هفت سنگ، یه قل دو قل و شش خانه اشاره کرد. قالی و قالیچه ی عشایری، نمکدان های عشایری، دستبافت های حریری و سبد های حصیری از مهمترین صنایع دستی سیرچ است. سوغاتی های سیرچ انواع خشکبار مانند آلبالو، هلو انجیر، بادام کوهی، زردآلو و قیسی است.
میمند
میمند از غرب به کوه خورین از شرق به کوه کمرخا، از شمال شرقی به سیاه کوه و تپه برج و از شمال به تپه پای طاق محدود می شود.این روستا در حدود 2220 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و آب و هوای آن در بهار و تابستان ملایم و مطبوع و در زمستان ها سرد است. رودخانه ی میمند از غرب روستا می گذرد.
روستای میمند یکی از قدیمی ترین و شگفت انگیز ترین سکونت گاه های بشری است که از چهارده هزار سال پیش تا کنون آثار زندگی انسان در آن مشهود است. برخی از محققین، تاریخ شکل گیریِ هسته ی اولیه ی روستا را به دوران مهر پرستیِ ایرانیان مربوط می دانند. به نظر گروهی دیگر از محققین، مهر پرستان در مغاره های کوهستانی به عبادت می پرداختند که بعد ها به دلیل اضطرارِ ناشی از شرایط آب و هوایی در آن مغاره ها سکونت گزیده اند. ظاهرن اولین ساکنان روستای میمند در مزرعه ی مجاور آن به نام "لای خورین" سکنی گزیده اند و سپس با حفر مغاره ها و ساخت خانه های زیرزمینی به زندگی در آن پرداخته اند.
اقتصاد مردم روستای میمند بر پایه ی فعالیت های زراعی دامداری و باغداری استوار شده است. گروهی از مردم روستا به تولید صنایع دستی اشتغال دارند.
مردم روستای میمند با توجه به شرایط اقلیمی، نوع محل سکونت و فعالیت، در طول سال سه مرحله ی مختلف را تجربه می کنند. در فصل زمستان در خانه های سنگیِ خوود سکونت دارند تا از سرما و یخبندان در امان باشند. در این فصل، زنان به قالی بافی و مردان به نمد مالی می پردازند. در فصل بهار به دشت های جنوبی اطراف روستا، کوچ کرده و رمه گردانی می کنند و در تابستان نیز، به جمع آوری محصول می پردازند.محصولات عمده ی کشاورزی شامل گندم، جو، زیره، یونجه و کنجد است. بادام، گردو، پسته، توت و سنجد از مهمترین محصولات سردرختی این روستاست.
میمند بافت مسکونی متراکمی دارد.خانه های روستا در دل سنگ و صخره تراشیده و احداث شده اند. به این خانه ها در زبان محلی"کیچه" می گویند که بسیار محکم و مقاوم اند. میمند نزدیک به 400 کیچه ی کوچک و بزرگ دارد که اکثرن خالی از سکنه هستند.
روستای میمند به دلایل مختلف طبیعی، تاریخی و انسان شناختی قابل توجه گردشگران است. روستای میمند مجموعه ی شگفت انگیزی از خانه ها و دیگر آثار بسیار قدیمیِ صخره ای است که مهمترینِ آن ها عبارتند از: حمام میمند، مدرسه ی میمند، مسجد میمند و حسینیه ی میمند.
مهمترین مراسم آیینی مردم این روستا مراسم طلب باران است که در هنگام کم آبی از سوی مردمِ روستا برگزار می شود. از بازی های رایج در میانِ جوانان روستا می توان به کوکو کلاه رو وردار، گردو بازی و عاشیق بازی(قاپ بازی) اشاره کرد که به صورت گروهی و با هیجان زیاد اجرا می شود.
قالی بافی و نمد مالی مهمترین صنعت دستی مردم روستای میمند است. گردو، انار و سنجد، سوغات معروف این روستاست.