سوسن چلچراغ و روستای داماش

همچنين در اين روز، بازارچه های محلي برپا مي‏شوند و نغمه های شورانگيز و ترانه‏هاي دلنشين روستايي با همراهي سازهاي ني، تنبک، تنبور، کمانچه و سنتور به گرمي جشنواره سوسن چلچراغ مي‏افزايند.
سوسن چلچراغ در خطر انقراض با تمام ارزش و زیبایی كه دارد و با تمام حفاظتی كه از آن می شود هر روز به لبه تیغ انقراض نزدیك تر می شود. حالا دیگر تعداد پایه های گلدار این گیاه بسیار محدود شده است و با ادامه این روند احتمالاً در آینده نزدیك اثری از این سوگلی خانواده لیلیوم برجای نخواهد ماند. سوسن چلچراغ ارزش و شهرت ملی و جهانی دارد و بسیار آسیب‌پذیر است به طوری که در صورت نابودی پرورش آن ممکن نیست ضمن اینکه سوسن چلچراغ گیاهی خودرو بوده و از اواسط خرداد گل می‌دهد و گل‌های آن تا نیمه تیرماه پایدار می‌ماند.  گل سوسن چلچراغ نخستین گیاهی است که به عنوان میراث ملی در ایران به ثبت رسیده است. از آنجا که شکوفه ‌های این گل با رنگ سفید به صورت واژگون باز می ‌شوند نام سوسن چلچراغی به خود گرفته است. انتهای گلبرگ های آن پوشیده از دانه ‌های برجسته و پرچم های بسیار بلند است. قامت این گل حدود یک متر است. گل سوسن چلچراغ از جمله گل های نادر و کميابي است که تاکنون، فقط در دو نقطه جهان شناسايي شده است؛ يکي در روستاي داماش و ديگري در منطقه لنکرن جمهوري آذربايجان.
 داماش این روزها صفحه دیگری از زیبایی‌های زندگی را به رخ ما می‌کشد. سوسن چلچراغ یا سوسن سفید از گیاهان انحصاری فلات ایران است که در این روزها گل‌های زیبایش را به نمایش می‌گذارد. زیستگاه این گل به مساحت ۶۰۰۰ متر مربع که رویشگاه منحصر به فرد گیاه سوسن سفید است در سال ۱۳۵۵ به عنوان اثر طبیعی ملی شناخته شد این اثر طبیعی در ناحیه داماش از توابع شهرستان رود بار قرار دارد و یک ذخیره گاه ژنتیکی برای این گیاه کمیاب محسوب می‌شود. دامنه ارتفاعی این زیستگاه ۱۷۵۰ تا ۲۰۰۰ متر و دما و متوسط بارندگی سالیانه ۱۰ درجه سانتی‌گراد و ۴۵۰ میلی متر است. این منطقه دارای اقلیم نیمه مرطوب معتدل می‌باشد. اقطی، گرنه، بنفشه، انواع سرخس، گل قاصد، شبدر وحشی و سرخ ولیک از جمله گونه‌های گیاهی منطقه به شمار می‌آیند. هر ساله شکوه و زیبایی شگفت انگیز گل‌های سوسن سفید، دوستداران طبیعت را به این منطقه جلب می‌کند.
مسیر دسترسی به این منطقه بزرگ راه قزوین به شهر لوشان است که به سمت فرعی جیرنده منشعب می‌شود. جاده‌ای  ناهموار و پیچ در پیچ که در دامنه‌هایی تقریباً خشک و کم پوشش امتداد می‌یابد از لوشان تا جیرنده حدود ۴۲ کیلومتر است و از آنجا هم حدود ۴۰ کیلومتر تا روستای داماش مسیر باقی می‌ماند. داماش بر بلندای زمین ایستاده است، نزدیک آسمان، تکیه داده بر کوهی زیبا و آرمیده بر بازوی بلند و بستر جنگلی سبز و چشم بر دامنه‌های رنگین بی شمار دوخته است. داماش جایی که تنها در خیال می‌گنجد. پس ارزش آن را دارد که این همه پیچ و خم خاکی را پشت سر بگذاریم. داماش ییلاق اهالی جیرنده است. آن‌ها ۷ ماه از سال را در جیرنده می‌گذرانند و ۵ ماه را هم به زیبایی‌های داماش مهمان می‌کنند.
طبیعت گردی در همه دنیا آداب خاص خود را  دارد. نباید کوچک‌ترین آزاری به طبیعت برسد. وقتی که موضوع هم سوسن‌های منحصر به فرد داماش باشد مواظبت‌ها و مراقبت‌ها باید بیشتر شود. در تمام دنیا تنها یک محدوده هفت هکتاری است که سوسن چلچراغ در آن به صورت کلونی می‌روید. این محدوده را فنس کشیده‌اند. ورود به آن با همراهی نگهبان ممکن است یا با مجوز تخریب هر گونه گیاه در محدوده رویش سوسن چلچراغ ممنوع است. آسیب به خود سوسن هم جریمه دارد. از ریشه درآوردن هر پیاز مساوی است با پرداخت یک جریمه ۴۰۰ هزار تومانی.